مقبولیت کیفر در نظام عدالت کیفری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران. hamidlaw1@yahoo.com

2 استادیار بخش حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران. (نویسنده مسول): mahdi.sadati@shirazu.ac.ir

3 استادیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران. jamadiali@gmail.com

چکیده

کیفرها به حکم ذات متغیر خود، در حال تغییر مداوم هستند. ظهور کیفرهای جدید تحت عنوان مجازات­های جایگزین حبس و همین طور پیش­بینی نهادهای کیفرزدا در نظام­های حقوقی کشورهای مختلف از جمله ایران، مؤید تغییر و گسترش مصادیق نوین پاسخ­های کیفری به بزهکاری است. در این میان، مقبولیت واکنش­های کیفری جدید در میان کنشگران قضایی از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به گونه­ای که در صورت عدم مقبولیت کیفرهای جدید، پیاده­سازی رویکردهای نوین کیفردهی در قانون بی­نتیجه خواهد بود. بنابراین پذیرش کیفر و مقبولیت آن در میان کنشگران قضاییِ موثر در صدور و اجرای آن اهمیت فزاینده­ای پیدا می­کند؛ زیرا در مراحل مختلف از تعیین تا اجرای کیفرها، کنشگران مختلفی ایفای نقش می­کنند و نگرش هر کدام می‏تواند کیفردهی، نوع و یا حتی اصل اجرای آن را تحت تأثیر قرار دهد. به همین دلیل لازم است نخست مفهوم «مقبولیت کیفر» مورد بررسی دقیق قرار گرفته و سپس بدین پرسش پرداخته شود که در مراحل مختلف دادرسی، از مرحله تعقیب گرفته تا مرحله دادرسی و اجرای کیفرها چه مؤلفه­هایی بر کیفردهی و توسل یا عدم توسل به کیفرهای اصلاح مدار و ارفاق آمیز تأثیر می­گذارد. تبیین این دو موضوع نه تنها در شناسایی چالش­های پیش رو می‏تواند مفید باشد، بلکه علاوه بر آن می­تواند با یکسان سازی نگرش مبتنی بر مقبولیت کیفر از سلیقه گرایی کنشگران قضایی در کیفردهی جلوگیری نماید. یافته این تحقیق آن است که سیاست جنایی قضایی و اجرایی در زمینه کیفرهای نوین با سیاست جنایی تقنینی همراه نبوده و دلایل متعددی از جمله فقدان سازوکارهای اجرایی در پیاده­سازی برخی کیفرها، فرهنگ جامعه و همچنین اقتضائات حاکم بر تفکر کنشگران قضایی در این خصوص موثر است.

کلیدواژه‌ها